4 Mei
Als ik ergens op vakantie ben, of gewoon een paar dagen er tussenuit, dan is de kans groot dat ik altijd op zoek ga naar de ere begraafplaatsen die ons herinneren aan de gevallenen in de 2e wereldoorlog.
Vandaag werd ik getriggerd door het nieuwsbericht dat Femke Halsema heeft besloten dat de herdenking op de Dam met extra veiligheidsmaatregelen zal plaatsvinden. Zo mogen er maximaal 10.000 deelnemers zijn in plaats van de normale 20.000 en zal iedereen gefouilleerd worden. Natuurlijk mogen mensen demonstreren op 4 mei om 20.00 uur, maar alleen op de daarvoor bestemde plekken elders in de stad. Maatregelen die genomen en waarschijnlijk ook nodig zijn om op 4 mei even 2 minuten stil te zijn voor het herdenkingsmoment.
Actueel was dit onderwerp. De stelling in het programma Spraakmakers van vandaag (19 april 2024).
“Het is triest dat er extra veiligheidsmaatregelen nodig zijn tijdens de dodenherdenking”
Het programma kenmerkt dat er studiogasten, mensen die inbellen, zijn en een ondersteunende website stand.nl. Zoals gebruikelijk luister ik naar argumenten, reacties en denk ikzelf na wat ik ervan zou vinden. Echt stemmen op de ondersteunende website doe ik over het algemeen niet en ik heb me ook niet op gegeven voor de spraakmakers community. In die zin ben ik een gewone luisteraar.
In het programma kwamen enkele begrippen voorbij die ieder een lading hebben. Herdenken, verzoenen en verbinden. Herdenken staat op 4 mei centraal. Vrijwel iedereen die op de zender kwam was het daar wel over eens. Al was er ook iemand, een beller, mening dat het wel erg lang geleden is en hij zich afvroeg of het iets van deze tijd. Denk dat deze beller niet goed op de hoogte was van het doel van de herdenking op 4 mei.
Tijdens de Nationale Herdenking herdenkt Nederland allen – burgers en militairen – die in het Koninkrijk der Nederlanden of waar ook ter wereld zijn omgekomen of vermoord; zowel tijdens de Tweede Wereldoorlog en de koloniale oorlog in Indonesië, als in oorlogssituaties en bij vredesoperaties daarna.
Iemand sprak ook over verzoenen. Een begrip waar een ieder zo zijn eigen invulling aan kan geven. Zo heb ik me ermee verzoend dat ik geen miljonair ben geworden. Overigens dit als voorbeeld.
Verzoenen staat ook voor vrede laten sluiten. Hij slaagde er in de twee kampen te verzoenen. In sommige regio’s waar herdenkingen worden gehouden zijn, wordt dat verzoenen in de praktijk gebracht.
“De huidige generatie Duitsers heeft niets meer met de daden van toen te maken, schaamt zich daar nog wel voor en heeft er verdriet van. Dat moeten ze mogen uiten tijdens onze Dodenherdenking.”
Nu komen we uit bij het begrip verbinden. De discussie of Duitsers wel of niet welkom zijn op een herdenking op 4 mei loopt decennia. Hoe verder we weg komen te staan van de jaren 40-45, hoe meer ruimte er is gekomen om samen stil te staan bij wat de wereld is overkomen door de machthebbers van die tijd. Een oorlog kent geen winnaars, alleen verliezers.
We leven nu in 2024 en het Midden Oosten staat op scherp. Er zijn Russen die dromen van het herstel van de Sovjet Unie. De tijd dat er een Oostblok was onder het gezag van het Kremlin. Wat heeft de beschaafde wereld van het verleden geleerd? Blijkbaar niet genoeg en zijn er nog steeds machthebbers die doelen nastreven met het voeren van oorlog. Maar wat verbind ons dan?
Deze vraag stelde zich ook de presentator van het programma. Hij opperde dat de herdenking niet het moment is voor verzoening en verbinding. Natuurlijk blijft dit voor iedereen een persoonlijke afweging. In de auto, toen ik het hoorde, dacht ik dat juist het herdenken een universeel karakter kan hebben waar plaats is voor verzoening en verbinding. Niet op de nationale herdenking op de Dam, maar vooral in ons zelf. Want ook de moeder die haar zoon moet missen nadat deze als kanonnenvlees is opgeofferd heeft verdriet, net als de Russische soldaat die zijn benen kwijt is na het lopen op een mijn. Dat verdriet en pijn is niet anders dan de Oekraïense vader die naar het plat gebombardeerd flatgebouw kijkt waar ergens in de puin zijn omgekomen gezin moet liggen. Of het kind op de Gaza die huilend in de camera vertelt dat ze niemand meer heeft. Omgekomen bij het bombarderen van hele woonwijken en steden in de Gaza. Beelden die op het netvlies branden, net als de invasie van de Hamas op 7 oktober waarbij mensen werden ontvoerd en afgeslacht. Al die mensen hebben geliefden die nu verdriet hebben, net als de jonge vrouw op de Jeep die het niet heeft overleefd. Zij voelde de angst en pijn.
Voor mij heeft herdenken, verzoenen en verbinden op één of andere manier dus wel met elkaar te maken. Niet zozeer in een organisatievorm, maar vooral hoe mijn 2 minuten stilte wordt ingevuld. Een stilte voor allen die getroffen zijn door verdriet en pijn veroorzaakt door de machthebbers van deze tijd.
Doet u mee?